Toen Toontje Sprenger in 1872 in Sleeuwijk ter wereld kwam was persoonlijke ontwikkeling nog niet echt een issue. Toontje was een van de oudste dochters in een gezin waar twaalf kinderen zijn geboren. Haar jongste broertje kwam in 1886 ter wereld toen ze zelf al veertien jaar was. Als meisje kan het niet anders of ze heeft meegeholpen om het gezin met zoveel kinderen draaiende te houden. Al had het gezin altijd één of meer dienstbodes in dienst. Bovendien had haar vader een goedlopend café op één van de belangrijke noord-zuidverbindingen; het veer van Sleeuwijk naar Gorinchem. Misschien stond Toontje in die tijd al achter de tap of misschien bezocht ze een kostschool.
De strijd om het vrouwenkiesrecht is dan al begonnen. Toen de Amsterdamse arts Aletta Jacobs zich in 1883 als eerste vrouw op de kiezerslijst wilde laten plaatsen, werd dat nog geweigerd. In 1894 wordt in Amsterdam de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht opgericht. In 1895 wordt Toontje Sprenger bij het vieren van haar 23e verjaardag voor de wet meerderjarig. Maar gebruik maken van haar stemrecht mag ze dan nog altijd niet, daar moet ze nog meer dan twintig jaar op wachten. Heeft het haar persoonlijke ontwikkeling in de weg gestaan? Heeft ze meegevochten voor het vrouwenkiesrecht? Van 1914-1918 woedt de Eerste Wereldoorlog, Nederland bleef neutraal. Maar op de Forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie werden honderden militairen gelegerd, die met grote regelmatig met de pont vanaf Sleeuwijk de rivier overstaken.
Pas in 1919 krijgen vrouwen actief kiesrecht en mogen ze zelf gaan stemmen. Toontje is dan al 47 jaar en heeft nog nooit van haar democratisch recht om te stemmen gebruik mogen maken. Wat als ze eerder stemrecht had gehad, zou ze dan eerder politiek actief zijn geworden? En zou ze dan een andere persoonlijke ontwikkeling hebben doorgemaakt? Pas twintig jaar na het vrouwenkiesrecht wordt ze zelf politiek actief, in 1939 is ze kandidaat voor de Liberale staatspartij ‘de Vrijheidsbond’. Op 12 juni 1939 wordt ze gekozen tot raadslid, als eerste vrouw in het Land van Heusden en Altena. Maar pas op 5 september 1939 wordt ze als raadslid geïnstalleerd, ze is dan al 67 jaar. Een hoge leeftijd om politiek actief te worden. Ze kan dan nog niet bevroeden dat de naam van haar partij Liberale ‘Vrijheidsbond’ nog geen acht maanden later een wrange smaak krijgt. Na de Duitse bezetting is van enige vrijheid natuurlijk geen enkele sprake meer. Aanvankelijk blijft de gemeenteraad vergaderen, maar op 15 augustus 1941 valt het doek voor de gemeenteraad. De Duitse bezetter kan het volk ook zonder gemeenteraad wel onder de duim houden.
Opnieuw wordt Toontje Sprenger de kans op vrijheid en verdere persoonlijke ontwikkeling ontnomen. Eerst mag ze niet stemmen, wegens het ontbreken van het vrouwenkiesrecht. En als ze dan eenmaal toch kiest voor een politieke carrière, is het vanwege de oorlog slechts van korte duur. De oorlogsverschrikkingen bereiken ook het dorp Sleeuwijk. Zeker op het veer van Sleeuwijk naar Gorinchem is het een komen en gaan van militairen. In september 1944 wordt de Sleeuwijkse pont beschoten tijdens een overtocht, pas in 1946 wordt de pont weer gelicht. In datzelfde jaar 1946 worden de gemeenteraden opnieuw geïnstalleerd, maar Toontje Sprenger doet dan niet meer mee. Vond ze zichzelf te oud of was ze toen al ziek? Op 21 januari 1947 overlijdt ze in haar woonplaats. Het café Sprenger wordt nog een tijdje gerund door haar broer Jo. Maar in de jaren zeventig valt het café ten prooi aan de slopershamer en zo herinnert niets ons meer aan Toontje Sprenger. De vrouw die in haar persoonlijke ontwikkeling steeds belemmeringen op haar levenspad tegenkwam. Die het gebrek aan vrijheid zelf heeft ondervonden tijdens de bezettingsjaren van 40-45, maar ook vanwege het ontbreken van stemrecht in haar jongere jaren. Wij herdenken nu 75 jaar vrijheid, vorig jaar vierden we 100 jaar vrouwenkiesrecht. Laten we onze vrijheid koesteren, vrijheid die nooit vanzelfsprekend is.
Hannie Visser-Kieboom founder van de ‘Toontje Sprenger Pluim’, zij reikt jaarlijks deze pluim uit aan een bevlogen politica uit Altena.
